Bu yazıda, köklü ve saygın bir GNU/Linux dağıtımı olan debian kurulumu için gerekli hazırlıkları nasıl yaptığımı ve kurulum ekranına nasıl ulaştığımı kısaca anlatacağım.

debian kararlı (stable) sürümü belki her yazılımın her zaman en güncel sürümünü barındırmaz fakat kanımca en sorunsuz GNU/Linux dağıtımlarından biridir.

debian kurulumu için hazırlıklar…

debian kurulumu kolaydır ama her işletim sistemi kurulumu öncesinde olduğu gibi debian kurulumu öncesinde de bazı hazırlıklar yapmak gerekir. Bu yazımızın konusunu bu hazırlıklar oluşturacak, burada kurulumun sonraki aşamalarından bahsetmeyeceğiz.

Kurulum hazırlıkları hem temel ve kritik işlemleri içeriyor, hem de yeni kullanıcılar için aşılması gereken ilk engeli oluşturuyor. Bu nedenle bu safha büyük önem taşıyor.

debian kurulumu için bu hazırlıkları tamamlamak kolay olmasına rağmen, yeni başlayanlar bir tarafa, deneyimli kullanıcılar için bile bu süreç, debian resmi sitesindeki kafa karıştırıcı tasarımın ve bazı önemli bilgilerin farklı sayfalardaki uzun metinler arasına dağılmış olmasının etkisiyle pratikte olması gerekenden daha zor olabilir.

Bu yazı ile debian kurmaya istekli olanlara zaman kazandırmayı ve onların daha yolun başında bu serüvenden vazgeçmelerine engel olmayı amaçlıyorum. :)

Anlatacağım işlemleri bir GNU/Linux ortamında yürüteceğim. Eğer siz bir Windows veya Mac üzerinde bu hazırlıkları yapacaksanız aşağıdaki 2 ve 3 numaralı adımda anlatacaklarım işinize yaramayacaktır. 3 numaralı adım için alternatif bir çözüm olarak Unetbootin veya Rufus kullanabilirsiniz.

debian kurulumu hazırlıkları şu 4 adımdan oluşacak:

1. Doğru ISO dosyasını indirmek.
2. ISO dosyasının özgünlüğünü kontrol etmek.
3. ISO dosyasını USB belleğe yazmak.
4. USB bellekle bilgisayarı başlatmak ve kurulum ekranına ulaşmak.

Bu işlemlere başlamadan önce, bilgisayarınızda ve kullanacağınız USB bellekte yer alan tüm verilerin yedeğini almayı unutmayınız.

1. debian yükleme diskini (ISO dosyasını) indirmek

İndireceğim yükleme diskinin görüntüsü bir “live iso”, “complete iso” veya “netinst iso” olabilir.

Farklarını hemen kısaca anlatalım.

1. Live ISO, yükleme amacıyla kullanılabildiği gibi, bunun yanı sıra kurulum yapmadan önce USB bellek üzerinde işletim sistemini çalıştırmanıza ve denemenize olanak verir. Kurulum sırasında gerekli dosyalar ISO dosyası içerisinde bulunduğundan internet bağlantısı gerekmez.
2. Complete ISO, sadece yükleme amacıyla kullanılabilir. Kurulum sırasında gerekli dosyalar ISO dosyası içerisinde bulunduğundan internet bağlantısı gerekmez.
3. Netinst ISO da sadece yükleme amacıyla kullanılabilir. Kurulum sırasında internet bağlantısı gerektirir. Sadece kuracağınız kısımlar indirilir ve yüklenir.

Ben genellikle Live ISO kullanmayı tercih ederim fakat UEFI boot içeren bilgisayarlarda debian Live ISO’lar şu an için kullanılamıyor:

UEFI support in live images

At this point, UEFI support exists only in Debian’s installation images. The accompanying live images do not have support for UEFI boot, as the live-build software used to generate them still does not include it. Hopefully the debian-live developers will add this important feature soon.

Kaynak: https://wiki.debian.org/UEFI#UEFI_support_in_live_images

Bilgisayarınızda UEFI etkin ise şimdilik Live ISO kullanmayınız. (Yeni bir bilgisayarınız varsa ve Windows’un yanı sıra (dual boot) kurulum yapacaksanız BIOS’tan UEFI’yi devre dışı bırakmanız mümkün ise bile bunu yapmanızı tavsiye etmem, Windows’u çalışmaz hale getirebilirsiniz. UEFI’yi devre dışı bırakmak yerine Live ISO kullanmamanızı tavsiye ederim.)

Tek bir bilgisayara tek bir kere yükleme yapacaksak netinst daha uygun bir yol olabilir. Bir veya daha fazla bilgisayara birden fazla kere kurulum yapmamız gerekecekse veya kurulum yaptığımız sırada internet bağlantısı bulunmayacaksa complete ISO kullanmak uygun olur.

Yükleme görüntüsünü (ISO dosyasını) indirelim.

netinst için şuraya, complete ISO için şuraya gidiyoruz.

Karşımıza birçok seçenek çıkıyor. Bilgisayarımızın işlemcisine ve RAM miktarına uygun bir seçim yapmalıyız. Genel olarak belirtmek gerekirse 32 bit bir işletim sistemi için i386, 64 bit bir işletim sistemi için amd64 seçilmesi çoğu zaman uygun olur.

Alttaki görüntüde görülen ilgili bağlantıya tıklayarak dosyayı bir torrent istemcisiyle (Transmission, örneğin) hızlı bir şekilde indiriyorum.

İndirme işleminde torrent kullanarak zamandan kazanıyor ve sunucuları gereksiz yere meşgul etmemiş oluyorum.

http://cdimage.debian.org/debian-cd/8.3.0/amd64/iso-cd/

adresinden

• MD5SUMS
• MD5SUMS.sign
• SHA512SUMS
• SHA512SUMS.sign

dosyalarını indiriyorum ve hepsini ISO dosyası ile birlikte aynı klasöre (~/netinst) yerleştiriyorum ve bu klasörün içerisinde bir terminal açıyorum.

ISO dosyasının özgünlüğünü kontrol etmek için önce hash kontrolü yapıyoruz.

Linux’ta:

md5sum -c MD5SUMS 2> /dev/null | grep netinst
debian-8.3.0-amd64-netinst.iso: OK

$ sha512sum -c SHA512SUMS 2> /dev/null | grep netinst
debian-8.3.0-amd64-netinst.iso: OK

Windows’ta şu programı kullanabilirsiniz.

Tamam. Her şey yolunda. ISO dosyasının sağlamasını yaptık. Şimdi de sağlama işleminde kullandığımız dosyaların imzalarını kontrol edelim.

Windows kullanıyorsanız önce gpg4win edinmeniz, minimum bileşenle kurulum yapmanız ve kurulum yaptığınız dizinde bir komut satırı açmanız gerekiyor.

Önce şu komutla gerekli anahtar bilgisini alalım.

$ gpg --keyserver keyring.debian.org --recv 6294BE9B

Şimdi kontrolü sağlayalım:

$ gpg --verify SHA512SUMS.sign SHA512SUMS
gpg: Signature made Sun 24 Jan 2016 08:08:33 PM EET using RSA key ID 6294BE9B
gpg: Good signature from "Debian CD signing key <debian-cd@lists.debian.org>"
gpg: WARNING: This key is not certified with a trusted signature!
gpg:          There is no indication that the signature belongs to the owner.
Primary key fingerprint: DF9B 9C49 EAA9 2984 3258  9D76 DA87 E80D 6294 BE9B

$ gpg --verify MD5SUMS.sign MD5SUMS
gpg: Signature made Sun 24 Jan 2016 08:08:33 PM EET using RSA key ID 6294BE9B
gpg: Good signature from "Debian CD signing key <debian-cd@lists.debian.org>"
gpg: WARNING: This key is not certified with a trusted signature!
gpg:          There is no indication that the signature belongs to the owner.
Primary key fingerprint: DF9B 9C49 EAA9 2984 3258  9D76 DA87 E80D 6294 BE9B

Burada “Good signature” çıktısını almamız sağlama işleminde kullandığımız dosyaların imzalarının uygun olduğunu gösteriyor .

Ayrıca https://www.debian.org/CD/verify adresinde yer alan Fingerprint de buradaki parmak iziyle örtüşüyor (BE9B ile biten bölümün yukarıdaki komut çıktısında ve aşağıdaki sayfada aynı olduğuna dikkat ediniz):

Artık gönül rahatlığıyla bu ISO dosyasını kullanarak kurulum yapabiliriz.

Şimdi bu dosyayı USB belleğimize yazalım.

3. ISO dosyasını USB belleğe yazmak

Bu işlemi yapmanın birçok yolu var.

Windows kullanıyorsanız Rufus ile bu işi halledebilirsiniz.

Linux Mint kullanıyorsanız bu işlemi yapmak birkaç tık kadar kolay. ISO dosyasına sağ tıklıyorsunuz, “Boot edebilir USB bellek olarak hazırla” seçeneğine tıklıyorsunuz, sonra USB belleğinizi seçiyorsunuz ve hepsi bu. Bir süre sonra işlem tamam.

Bunun gibi başka çözümler de var ama ben şimdi size başvurabileceğiniz komut satırı çözümlerini anlatayım. Birlikte tehlikeli yollardan geçelim.

Önce bu işlem için kullanacağımız USB belleğin içerisindeki tüm dosyaları yedekleyelim çünkü hepsi az sonra silinecek!

USB belleğimizi bilgisayarımıza takalım ve varsa diğer takılı USB bellekleri bir kazaya yol açmamak için bilgisayarımızdan çıkartalım.

lsblk

ve ardından

mount

komutunu verip takılı belleğin yolunu belirleyelim. Kapasitesinden tahmin edebiliriz.

Bu yolu doğru tespit etmemiz HAYATİ ÖNEM TAŞIYOR. Yanlışlıkla hatalı bir yol kullanırsanız, aşağıdaki komutları verdiğiniz anda herhangi bir uyarı verilmeden veya onay sorulmadan hatalı yolda yer alan TÜM VERİLERİNİZİ KAYBEDEBİLİRSİNİZ!

3 kere kontrol ettikten sonra USB belleğimize ait olan yolun /dev/sdc1 olduğunu tespit ettiğimizi düşünelim örneğin.

umount /dev/sdc1

komutuyla belleği unmount edelim.

Şimdi yazma komutunu verebiliriz. Aşağıdaki iki seçenekten birini tercih edebilirsiniz.

Seçenek 1:

sudo cp debian-8.3.0-amd64-netinst.iso /dev/sdc
sudo sync

Seçenek 2:

sudo dd if=debian-8.3.0-amd64-netinst.iso of=/dev/sdc bs=4M; sync

komutlarıyla ISO dosyasını USB belleğimize yazalım.

4. USB belleği kullanarak kurulum ekranına ulaşmak

Şimdi bilgisayarı baştan başlatalım ve açılışın ilk saniyelerinde ilgili tuşa basarak USB belleğimizden boot etmesini sağlayalım. (Bu tuş bilgisayardan bilgisayara farklılık gösterebilir. Sizin bilgisayarınız için doğru tuşun ne olduğunu kullanım kılavuzundan okumanız gerekir. F7 genellikle boot aygıtı seçim menüsünü, F2 ise BIOS setup menüsünü açar ama bunlar işe yaramazsa siz F12, delete, ESC tuşlarını kullanmayı da deneyebilirsiniz.)

İşte debian yükleme ekranı karşımıza çıktı! (Çıktı, değil mi? :)

debian dünyasına ilk adımı birlikte attık. Yükleme için hazırlanmış menüler Türkçe ve oldukça açıklayıcı şekilde kaleme alınmış. Bu nedenle yükleme işi bizi zorlamayacak.

debian kurulumu hakkında detaylı bir İngilizce rehber için şu adrese göz atabilirsiniz.